Karel Valansi'nin kaleminden...

Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından restorasyonu tamamlanan Büyük Edirne Sinagogu, 26 Mart Perşembe günü görkemli ve kalabalık bir törenle kapılarını yeniden açtı. Türk Yahudi Cemaati tarihi bir gün yaşarken, sevinçli haber de yetkililerden geldi: Edirne Sinagogu’nda tören yapmak mümkün. Sinagog her gün ziyarete açık. Büyük Edirne Sinagogu, açılışının yapıldığı günden beri, Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından sürekli güvenlik altında tutuluyor. Sinagog, mesai saatleri içinde ziyarete açık; ziyaret için önceden randevu almak gerekmiyor. Açılışı takip eden dönemde, sinagogun her gün açık tutulması planlanıyor. Daha sonraları için ise bir gün kapalı kalacağı, ancak kapalı kalacağı günün henüz belirlenmediği açıklandı. Türk Yahudi Cemaati yetkilileri, sinagogda tören gerçekleştirmenin mümkün olduğunu belirterek,  yapmak isteyenlerin kendileri ile temasa geçmelerini öneriyorlar. 1983 yılında kapıları kapandıktan sonra bakımsızlıktan yıkılan ve sadece ön cephesi ayakta kalan B...

Adio Kerida (Goodbye my Beloved), a sad song about the expulsion of Sephardic Jews from Spain and Portugal, two countries they called home, echoed cheerfully through the walls of Edirne Great Synagogue during its re-opening ceremony. When this meaningful song was sung altogether once again at the end of the ceremony, some had tears in their eyes and some had their hands on their hearts. However, this five hundred years old requiem that symbolizes the yearning of Sephardic Jews had a whole different meaning, this time. All the Jews of this land and especially the Thrace Jews who were expelled from their homes in 1934, sang this song as “one”, with pure joy. And this time the tears that ran down their eyes were tears of joy instead of tears of sadness.

Osmanlı'ya sığınan Sefarad Yahudileri'nin bir kısmı Edirne'ye gelerek kendi mahallelerini oluşturmuşlardı.  Yüzyıllar süren barış içindeki hayatları, Kemalist tek tipçi yönetimin teşvik ettiği linç politikası sebebiyle sona erdi. Nazi dönemindeki " Kristal Gece "den dört yıl önce, 1934'te başlayan Trakya pogromu sırasında evleri ve işyerleri yağmalanınca mecburen yurtlarını terk edip göç ettiler. Diğer pek çok gayrimüslim ibadethanesi gibi, Büyük Sinangog'un da cemaatsizleştirilmesi böyle başladı. Açılışa katılanlardan İda Benromano, aile hikâyesini şöyle anlatmış: "Annem Uzunköprülüydü benim. Babam Edirneli. 1934'te Trakya olayları olduğu vakit, annem memleketinden en son ayrılanlardan. Annem terziydi; belediye reisi ve kaymakam eşlerinin elbiselerinin dikişini bitirmeden annemin şehirden ayrılmasına izin verilmemişti.

Sefarad Yahudilerinin vatan bildikleri İspanya ve Portekiz’den kovulmalarının hüzünlü şarkısı Adio Kerida (Hoşça kal sevgilim) Büyük Edirne Sinagogu’nun açılış töreninde sinagogun duvarlarında coşkuyla yankılandı Bu anlamlı şarkı yeniden, hep birlikte söylendiğinde kimilerinin gözlerinde yaş, kimilerinin eli yüreklerindeydi. Ancak dün, Sefaradların hasretini simgeleyen bu beş yüz yıllık ağıt Edirne’de farklı bir anlama büründü. 1934’te evlerinden, memleketlerinden kovulan Trakya Yahudileri başta olmak üzere bu toprakların tüm Yahudileri bu sefer sevinçle, tek bir vücut olmuşçasına bu şarkıyı söylediler ve bu sefer gözlerinden süzülen hüzün değil mutluluk gözyaşları idi.

When the domes of Edirne's abandoned Great Synagogue caved in, Rifat Mitrani, the town's last Jew, knew it spelled the end of nearly two millennia of Jewish heritage in this Turkish town. As a boy, Mitrani studied Hebrew in the synagogue's gardens and, in the 1970s, dispatched its Torah to Istanbul after the community shrank to just three families. In 1975, he unlocked its doors and swept away the cobwebs to marry his wife Sara. "Only I am left. It happens slowly, becoming the last one," said Mitrani, 65,whose family fled here more than 500 years ago. Now a five-year, $2.5 million government project has restored the synagogue's lead-clad domes and resplendent interior ahead of its Thursday re-opening, the first temple to open in Turkey in two generations, but one without worshippers. It is part of a relaxation of curbs on religious minorities ushered in during President Tayyip Erdogan's 12 years in power. Yet it coincides with a spike in anti-Sem...

Türk Yahudi Cemaati Başkanı İshak İbrahimzadeh “Bu bizim için milattır. Çok mutluyuz” sözleriyle ifade etti 26 Mart ile ilgili duygularını. Gerçekten de öyle, Büyük Edirne Sinagogu’nun açılışının çok özel bir anlamı var bizim için. Yanlış bir kanı vardır; Türk Yahudilerinin tarihi genelde 1492 İspanya’daki engizisyondan kaçarak Osmanlı’ya sığınmaları ile başlatılır. Osmanlı’nın hoşgörüsünün bir kanıtı olan ama aradan beş yüz kusur yıl geçse dahi bir türlü ‘yabancı’ etiketinden kurtulamayan Sefarad Yahudileri günümüzde çoğunluğu oluştursa da Anadolu topraklarındaki Yahudi tarihi çok daha eskidir. Manisa’da bulunan MÖ 3. yüzyıla uzanan Sardes Sinagogu da bunun çarpıcı bir kanıtı. Roma döneminde Yahudilerin Edirne’de yaşadığı biliniyor. Tarih boyunca da Avrupa’dan gelen Yahudi göçleriyle önemli bir ticaret şehri ve Osmanlı Yahudilerinin ilim merkezi haline geldi. Birinci Dünya Savaşı öncesinde sadece Edirne’de 28 bin Yahudi yaşamaktaydı. Bu sayının büyüklüğü bugün tüm Türkiye’deki ...