Ana içeriğe atla

Hamas’ın değişim belgesi

Dünya değişiyor, Orta Doğu değişiyor, liderler değişiyor.
Cumartesi günü Gazze ve Katar’ın başkenti Doha’da gerçekleştirilen seçimlerde İsmail Haniye, Hamas’ın yeni siyasi büro şefi olarak seçildi. Daha önce başbakanlık görevini yerine getiren Haniye, 1996 yılından beri görevde olan Halid Meşal’in yerine geçecek.
Görevinden ayrılmadan önce Meşal, Doha’da bir basın toplantısı düzenleyerek Hamas’ın yeni siyaset belgesini açıkladı. Bölgenin güncel gerçeklerine göre yenilenen belgenin uzun bir fikir teatisinin ürünü olduğu belli olsa da, farklı grupları tam olarak memnun edemediği de tepkilerden anlaşılıyor.

Hamas'ın 1988'de kabul edilen ilk belgesinin değiştirileceği uzun zamandır konuşuluyordu. Bazı Hamaslı üst düzey isimler eski belgenin kendilerini yeterince temsil etmediğini, bölge ve dünya gerçeklerinin gerisinde kaldığından yakınıyordu. Ne de olsa ilk belge Birinci İntifada’nın bir sonucuydu ve o günden bugüne hem bölge, hem de Filistin halkı için çok şey değişmişti. 
Daha ılımlı ve yapıcı dile sahip yeni belge ile Hamas’ın uluslararası toplumdan meşruiyet kazanmayı hedeflediği anlaşılıyor. CNN’e konuşan Meşal, yeni siyaset belgesinin ABD ve Batılı ülkeler için Filistin sorununu çözümü yönünde kullanılabilecek bir fırsat olduğunu söylemesi de bundan. Trump dahil tüm Amerikan başkanlarının “bu sorunu çözeceğim” iddiasıyla göreve başladığını düşününce, Hamas doğru noktayı işaret ediyor.
Ancak Hamas’ın amacının İsrail ile barışa ulaşmak olmadığı da bir o kadar belli oluyor. Silahlı direnişin devam edeceğini vurgulayan belgeyle Hamas hem Filistin siyasetinde kendine yer edinmek, hem de El Fetih’in Filistinlileri temsil eden tek güç olmadığını göstermek istiyor. Nitekim Abbas-Trump görüşmesini değerlendiren Hamas sözcüsü Sami Abu Zuhri, Abbas’ın iki devletli çözüm açıklamasını eleştirerek, Filistinlileri temsil etme hakkı olmadığını savunmuştu.
Belgenin açıklandığı yerin Gazze değil de Katar olması üzerinde durulması gereken ilk konu. Gazze’den dünyaya böyle bir açıklama yapmak hem Gazze halkının bu belgenin arkasında durduğunu daha güçlü bir şekilde gösterecek, hem de Hamas ‘özgürlük için direniş’ olarak adlandırdığı savaşta hiçbir ülkenin etkisi veya gücü altında olmadığını duyurabilecekti. Hamas’ın dünyada ses getirmesini hedeflediği, vizyonunu ve tüzüğünü açıkladığı böylesi bir toplantı için Doha’yı seçmesi, Hamas’ın hamiliğini yapan ve desteklemesi dışında bu değişikliğe ön ayak olanın ve belki de zorlayanın Katar olduğu anlaşılıyor.
Katar neden böyle bir role soyunsun?
Suudi Arabistan ve Körfez ülkeleri için İsrail, İran tehdidi karşısında defakto müttefikleri haline geldi. Trump’ın ilk yurtdışı gezisi için İsrail ve Suudi Arabistan’ı seçmesi de İsrail’in son zamanlarda hem bölgede hem de dünyada edindiği güç ve dostlukları göstermesi açısından kayda değer.
Hamas’ın ilk günlerine dönersek, orijinal belge Gazze’de bir mülteci kampından dünyaya duyurulmuştu. Bunca yılda Hamas halkın içinden, şık otel lobilerine geçiş yaptı. Uluslararası otel zincirlerini tercih eden Hamas’ın bu talebini yerine getirmesiyse hiç kolay olmadı. Amerikan Hazine Bakanlığının yaptırımlarına göre terör örgütlerine destek olarak algılanacak toplantı, Intercontinental’in geri çekilmesi ile son anda Sheraton’da gerçekleşti. Amerikan merkezli Marriott’a bağlı olan Sheraton bu nedenle eleştiri oklarını üstüne çekmekte gecikmedi.
Mekan seçimi kadar zamanlama da dikkat çekiciydi. Hamas yeni belgesini açıklamak için İbrani takviminde İsrail’in 69. bağımsızlık gününü kutlandığı tarihi seçmişti. İsrail’in kuruluş tarihi Filistinliler için Al Nakba (felaket) olarak adlandırıldığı dikkate alındığında, Hamas’ın bu tarih seçimiyle özellikle Filistinlilere İsrail’e karşı direnişi süreceği mesajını vererek, bu belgenin yeni bir başlangıç olarak kabul edilmesi gerektiğini vurgulamak istemiş olmalı.
El Fetih ile Hamas arasındaki rekabet de belgenin açıklanma tarihine etki etti. Belgenin Abbas-Trump görüşmesinin hemen öncesinde yayınlanmış olası bir tesadüf olamaz. Abbas, birlik hükümeti kurma çabalarına vurgu yaparak ve uzlaşı yanlısı görünerek Trump’tan puan kazanmaya çalışırken, Hamas dilini yumuşatarak oyunda olduğunu göstermek, hatta İsrail’i kendisiyle görüşmeye zorlamak istiyor. İsrail ise Abbas’ın tüm Filistinlileri temsil etmediği kartını sürdürmeye niyetli.
Yeni belgede dikkat çeken temel değişikliklerden biri, Hamas’ın Müslüman Kardeşler’den kendini ayrıştırması oldu. Ancak Meşal’in basın toplantısında bahsettiği ‘her konuda bir konsensüs oluşmadı’ açıklaması, bu konu için geçerli olmalı. Çünkü Hamas içinde İran desteğini tercih edenler kadar Müslüman Kardeşler’e mesafe koymaya karşı olanlar da var. Konuya pragmatik yaklaşan Hamas, Sisi Mısır’ı ile ilişkilerini düzeltmek amacında. Ne de olsa Müslüman Kardeşler’in Mısır’da terör örgütü olarak kabul edilmesi, kardeş örgütü Hamas’ın da durumunu etkilemişti. Gazze’nin Mısır, İsrail ve Akdeniz ile çevrili olduğunu hatırlayınca, Mısır’ın Gazze siyasetini ve Gazze’deki hayatı ne denli etkilediği ortaya çıkıyor. İsrail Hamas liderlerine kapılarını kapattığına göre, Mısır onay vermezse Gazze’den çıkış yok.
Belgedeki bir diğer önemli değişiklik ‘1967 sınırlarında bir Filistin Devletinin kurulmasını destekliyoruz’ ifadesi. Bu ifadeden Hamas’ın İsrail Devletini tanıyıp, daha önce Filistin Yönetimi ile İsrail arasındaki anlaşmaları kabul ettiği sonucunu çıkarmamak gerekir. Zaten belge birçok farklı maddesinde bu açıklama ile çelişen ifadelerle dolu. Hamas, tarihi Filistin toprağı olarak tanımladığı ve içerisinde İsrail’in de bulunduğu topraklardan vazgeçmiş değil. Oslo dahil hiçbir anlaşmayı tanımadığını belirtmesi de bu konudaki çelişkiyi gösteriyor.
‘1967 sınırlarında iki devletli çözüm’ önerisi uluslararası toplum tarafından kabul gören bir tanımlama olduğu için Hamas da bu noktadan dış dünyanın kendisine karşı tepkisini yumuşatmak, rasyonel bir aktör olduğunu göstermek istiyor. Siyonist rejim olarak bahsettiği İsrail’e karşı direnişin meşru olduğunu ise birçok yerde yeniliyor. Kudüs’ün tamamını başkent olarak tanımlarken, Yahudilerin şehirle ilgili tarihi-dini bağını inkar ediyor. Müslümanların liderliğinde her inancın huzur içinde yaşayabileceğini belirtirken, Filistin sorununu eski belgede olduğu gibi bir din savaşı tanımından çıkararak, mücadelenin Yahudilerle değil Siyonizme karşı olduğunu belirtiyor. İsrail ile Filistin Yönetimi arasındaki çözülmeyen konuların başında gelen geri dönüş hakkı ise Hamas’ın yeni belgesinde de yerini koruyor.
Dikkatimi çeken bir diğer nokta, Filistinli için kullanılan ‘Filistinli babadan doğma’ tanımlaması. Bu açıklama ile, Filistinli anneden doğan ve kendini Filistinli olarak tanımlayan, hisseden önemli bir grubu dışlamış oluyor. Meşal basın toplantısında kadınların direnişte önemli yer tuttuğunu söylese de izleyiciler arasında bile pek görünmeyen kadınların, Filistin’de de adının pek olmadığı anlaşılıyor.
Hamas yeni lideri ve yeni siyasi belgesi ile yeni bir döneme yelken açıyor. Ilımlı dili, meşruiyet kazanma çabası ve bölge ülkeleri ile ilişkilerini düzeltme adımları, El Fetih’e göre 30 yıl geç kalmış bir adım, İsrail’e göre dünyayı kandırma çabası. Sebep ne olursa olsun Hamas var olan gerçeklere göre kendini yenileyerek daha yapıcı ilişkiler kurmak niyetinde. Ancak bunun Filistinliler arasında bir denge kurması, bölgeye barış getirebilmesi, Hamas’ın söylemlerinden çok yaptıkları ile ortaya çıkacak.

Yorumlar

Bu blogdaki popüler yayınlar

Survivor Hayim’in gerçek dünyası - Söyleşi

Hayim, çok sevdiğim bir arkadaşımın kuzeni. Aklı başında, ne istediğini bilen biri. Askerlik dönüşünde ani bir kararla Survivor yarışmasına katıldığını duyduğumda çok şaşırmıştım. Pek spor yapmayan, atletik olmayan biri neden zor koşullarda, dayanıklılık, irade ve güç isteyen bir televizyon programına katılır? Bunları konuşurken, sayesinde takip etmeye başladığım Survivor ile ilgili tüm merak ettiklerimi de sordum; kameralara yansımayan gizli bir tuvalet var mıydı, ya da yayın bitince gidilen lüks bir otel? Begüm’le arasında bir yakınlaşma oldu mu, Merve neden pişman oldu yarışmaya katıldığına? İşte Sabah Gazetesinden Yüksel Aytuğ’un teşekkür ettiği, seyircilerin filozof olarak tanımladığı Hayim ve Survivor yarışmasının bilinmeyenleri… Survivor maceran nasıl başladı? Katılmak nereden aklına geldi? Arkadaşlarımla uzun süredir Survivor’u takip ediyorduk. Hep katılmak istiyordum ama televizyona çıkmak beni korkutuyordu. Geçen sene iki yakın arkadaşım Dominik’e gittiler. Yarışmacıları

Democratya!* İsrail’de Kırmızılı Kadınların Direnişi

2022 yılı sonunda göreve başlayan, Binyamin Netanyahu liderliğindeki yeni hükümet, İsrail tarihinin en aşırı sağcı ve dindar partilerinden oluşuyor. Bu koalisyon, kuruluşundan bu yana kendini Orta Doğu ’ nun tek demokrasisi olarak tanımlayan İsrail’in geleceği ve demokratik yapısı için büyük bir tehdit oluşturuyor. Bu tehditler bir çok farklı koldan ilerliyor.    Netanyahu ’ nun uzun süredir basını kontrol altına alma çabası demokrasinin ifade özgürlüğü ilkesini tehdit ediyor. Filistinliler dahil azınlık gruplarının, LGBTQ+ toplumunun ve kadınların kanun önünde eşitliğini ihlal edecek yasa tasarıları , demokrasinin bir diğer önemli prensibi olan eşit haklar ilkesini tehdit ediyor. İsrail ’ de yürütme ve yasama erkleri her zaman hükümet tarafından kontrol edilmekte. Yüksek Mahkeme, iktidar partilerinin gücünü kontrol eden ve anayasa görevini yerine getiren Temel Yasaların uygulanmasını güvence altına alan tek  kurumdur. Ancak yeni hükümet yasama üzerinde sınırsız güç sahibi olmak için Y

Yahudi Cesaret Ödülü üzerine

24 Haziran 2018 seçiminde CHP’den Cumhurbaşkanı adayı olan Muharrem İnce, 16 Ağustos’taki Twitter paylaşımlarıyla isim kullanmadan hükümete yönelik eleştirilerini sıraladı. Bu eleştirilerinin arasında “Siz, yaptığınız hizmetlerle Yahudi Cesaret Ödülüne lâyık görülen ve bu ödülü kendine lâyık görenlersiniz” ifadesine de yer verdi.  İnce’nin bu paylaşımı bu konudaki ilk çıkışı değildi. Geçtiğimiz yılın Aralık ayında, partisinin Yalova Merkez İlçe 10. Olağan Kongresi’ndeki konuşmasında da “Dünyada ‘Yahudi Cesaret Ödülü’ ya da diğer adıyla ‘Davut Yıldız’ı alan tek Müslüman, Recep Tayyip Erdoğan’dır,” demişti.  İnce, 2013 yılında yaptığı bir başka konuşmada ise bu sefer Türkiye’nin Rum vatandaşlarını kızdırmıştı. “Atatürk olmasaydı, (…) adınız Ahmet, Hasan, Hüseyin olmazdı, Dimitri, Yorgo olurdu. Bunları doğru bilmeleri lazım” demiş, gelen tepkilerin ardından Twitter hesabından “Benim gibi askerlik yapan, vergi veren, Cumhuriyet’e inanan, vatandaşımız olan Yorgo ve Dimitri’leri kastetm